(16/03/2021) Lễ cúng Tú Tỉ (Lễ cúng thổ địa bản làng) của người Giáy Lào Cai
Lễ cúng Tú Tỉ được tổ chức thường niên vào 2/2 (âm lịch). Lễ hội được bắt nguồn từ Lễ cúng Tú Tỉ truyền thống của dân tộc Giáy. Theo tiếng Giáy, Tú Tỉ nghĩa là thổ địa, là thần cai quản vùng đất. Với quan niệm “Đất có thổ công, sông có hà bá” tức dân tộc nào sống trên một vùng đất thì phải thờ cúng thổ địa ở vùng đất đó.
Mâm lễ vật dâng lên trong Tú Tỉ
Phần lễ được cúng tại một mô đất, khu đồi cao linh thiêng địa thế đẹp hoặc cây thiêng của làng mà do thầy cúng tìm và lựa chọn và hàng năm cứ đến ngày 2 tháng 2 âm lịch sẽ đến cúng bái. Lễ vật dâng lên Tú Tỉ gồm 1 con lợn, 2 con gà trống khỏe mạnh, 5 bát xôi, kẹo bánh, hoa quả, tiền vàng…. Trước ngày lễ chính, các hộ dân trong bản họp, cử 2 hộ gia đình làm chủ trì, lo phần lễ vật cúng. Mỗi gia đình cử một người đàn ông trong gia đình có mặt tại bàn thờ lễ. Phần cúng thường diễn lễ diễn ra từ 8 – 9h sáng. Theo phong tục dân tộc Giáy ở tổ 11 phường Nam Cường, thành phố Lào Ca thì cúng Tú Tỉ là nghi lễ cầu mong thổ địa nơi mình định cư phù hộ cho bà con được an lành, người dân trong bản được khoẻ mạnh, mùa màng tươi tốt, gia súc, gia cầm không mắc bệnh. Trong bản những ngày này cũng được dọn vệ sinh sạch sẽ. Người vào khu vực cúng thường là con trai, khi diễn ra lễ, phụ nữ có thai, phụ nữ không sạch sẽ hoặc đang cho con bú không được tới làm lễ cúng.
Thầy cúng làm nghi thức trong Lễ cúng
Các bài cúng xoay quanh việc cầu xin thần thổ địa phù hộ cho dân bản được an lành, hạnh phúc, may mắn, khoẻ mạnh, làm ra thóc đầy bồ, ngô đầy sàn, trâu, bò, lợn, gà sinh sôi đầy chuồng. Đàn ông thụ lễ tại khu vực cúng, cầu mong sự an lành, khoẻ mạnh sẽ được thần thổ địa phù hộ cho gia đình mình bình an. Sau phần lễ những vật phẩm, đồ dâng lễ sẽ được dân làng chế biến và làm thêm các món ăn truyền thống mang đậm nét văn hóa ẩm thực bản địa như: gà luộc, xôi, thịt nướng, bánh bổng, bánh trưng, khẩu nhục. Sau khi chế biến xong dân làng sẽ tổ chức ăn mừng, chúc tụng nhau tại nơi tổ chức cúng Tú Tỉ.
Sau khi thực hiện nghi lễ cúng thần Thổ địa (Tú Tỉ), đồng bào dân bản an tâm bắt tay vào công việc trồng, cấy. Nghi lễ cúng thần Thổ địa ( Tú Tỉ) không chỉ mang giá trị nhân văn to lớn, thể hiện tinh thần cộng đồng giữa các thành viên trong cộng đồng người Giáy mà còn là nét đẹp văn hóa truyền thống được người Giáy gìn giữ và lưu truyền đến tận hôm nay.