Gà H’Mông, hay còn gọi là gà đen, gà Mèo là một giống gà bản địa, được người dân nơi đây chăn thả tự nhiên trên nương, đồi. Gà đen bản địa khác hoàn toàn với loài gà ác dù cùng thịt đen, xương đen, nhưng vẫn dễ dàng phân   biệt nhờ các đặc điểm nổi bật như sở hữu mào đen, chân gà đen bản địa rất nhỏ và chỉ có 4 ngón.
 Giống gà đen bản địa có vóc dáng thon gọn, cân đối, bay nhảy tốt, thích ngủ trên cây cao, thích đào bới thức ăn ngoài tự nhiên. Khi nuôi khoảng 6 tháng, gà đạt đến độ trưởng thành, gà trống có cân nặng từ 1,8 - 2,5kg, gà mái từ   1,5 - 2kg. Để gà có thể sinh sản được, người dân phải chăm sóc từ 8-10 tháng tại chính thôn bản của mình.
 Lông của gà đen bản địa đa dạng, từ màu đen tuyền đến màu vàng, trắng, cũng có những cá thể màu tía đỏ, màu chuối vàng, có 3 kiểu lông chính: mượt, xước, thú (dạng lông tơ, mịn và xù như lông thú). Tuy màu lông khác nhau   nhưng đều có đặc điểm chung dễ phân biệt với gà thường là da đen, thịt đen, xương đen. Trứng của loại gà này có màu giống với trứng của giống gà ri bản địa, đạt trọng lượng trung bình từ 35gram - 55gram/quả.

Đặc điểm nhận diện của gà đen Bắc Hà

Theo các nhà khoa học, gà đen cung cấp lượng axit glutamic cao tới 3,87% nên thịt gà có vị ngọt đậm, lượng sắt thấp nên không tanh như gà ác. Về mặt dinh dưỡng, gà đen có giá trị gấp nhiều lần so với gà ác, vì thế ngoài sử dụng làm thực phẩm bà con dân tộc Mông Bắc Hà còn nấu cao để bồi bổ sức khỏe, chữa bệnh suy nhược. Mật gà đen dùng để chữa bệnh cho trẻ em, xương nấu cao chữa bệnh run tay, run chân… Thành phần cysteine-một amino acid trong gà đen, kết hợp với sinh tố C, E, selenium để tạo thành một chất chống oxi hóa có tác dụng kích thích hệ miễn dịch hoạt động, loại bỏ những vi rút, vi khuẩn gây bệnh. Những người có vết thương hở thường kiêng ăn thịt gà, đặc biệt là phần da bởi nó làm cho vết thương khó lành. Tuy nhiên gà đen thì lại hoàn toàn ngược lại, ăn thịt gà đen không hề ảnh hưởng tới quá trình hồi phục vết thương.
 Nhờ có hàm lượng các chất dinh dưỡng vô cùng phong phú, là nguồn cung cấp năng lượng dồi dào, bổ sung các acid amin thiết yếu mà cơ thể không có khả năng tự sản sinh như lysine, methionine, histidine…Ăn các món từ gà đen một cách đều đặn giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, tăng cường sức đề kháng để chống lại nhiều bệnh tật. Chính vì vậy mà người ta thường gọi loai gà này là gà thuốc. Tại Bắc Hà, gà đen được chế biến ra nhiều món ăn mang đậm bản sắc như: gà đen hầm tam thất, gà đen xào đương quy, phở gà đen Bắc Hà, lẩu gà gà đen, … song món ăn đơn giản mà giữ trọn vẹn hương vị nhất được du khách vô cùng yêu thích mỗi dịp đến Bắc Hà lại là món gà luộc chấm với muối tiêu chanh. Thịt gà đen có mùi thơm đặc trưng, mềm ngọt và đậm đà, ngon không cưỡng nổi.

Món ăn dân giã tại Bắc Hà được du khách yêu thích 

Thật đáng tiếc nếu du khách đến vùng Cao nguyên trắng Bắc Hà mà chưa thưởng thức qua món gà đen nức tiếng của vùng đất này. Ngoài việc chiêm ngưỡng cảnh đẹp, tìm hiểu về nền văn hóa các dân tộc, bạn cùng người thân, gia đình đừng bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm ẩm thực độc đáo nơi đây, đặc biệt là món thịt gà đen - món ăn đặc sản vang danh tứ xứ này.