Từ lâu, nói đến những cánh đồng lúa rộng lớn vùng Tây Bắc, người ta không quên nhắc đến cánh đồng Mường Thanh (Điện Biên), Mường Lò (Yên Bái), Mường Than (Lai Châu), Mường Tấc (Sơn La). Lào Cai không có cánh đồng lúa nào rộng lớn như thế, vì địa hình đồi núi bị chia cắt mạnh với nhiều dãy núi cao, thung lũng và lòng chảo hẹp. Tuy nhiên, Lào Cai lại nổi tiếng vì có những quần thể ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ mà ít nơi nào có được. Trong đó, hấp dẫn hơn cả là ruộng bậc thang Sa Pa. Trải qua hàng trăm năm, những thửa ruộng bậc thang không chỉ phản ánh một phương thức canh tác độc đáo của đồng bào các dân tộc nơi đây, mà còn chứa đựng nhiều giá trị lịch sử, văn hoá sâu sắc và ngày nay đã trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo. Không phải ngẫu nhiên mà năm 2009, ruộng bậc thang Sa Pa đã được tạp chí du lịch Travel and Leisure (Mỹ) bình chọn là 1 trong 7 ruộng bậc thang đẹp và kỳ vĩ nhất châu Á và thế giới. Đầu tháng 11/2013, kỷ niệm 110 năm du lịch Sa Pa (1903 - 2013), Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã xếp hạng ruộng bậc thang Sa Pa là Di sản danh thắng Quốc gia. Cuối năm 2013, mạng thông tin điện tử du lịch quốc tế Touropia đã xếp hạng ruộng bậc thang Sa Pa nằm trong 11 ruộng bậc thang đẹp nhất thế giới.

Kiệt tác từ bàn tay cần cù của nông dân.

Tôi lên Sa Pa giữa mùa tháng Năm. Trên đường xuống thăm thung lũng Mường Hoa, bỗng có một cảm giác bồi hồi khó tả. Dù đã được ngắm ruộng bậc thang ở đây nhiều lần, nhưng đến nơi tôi vẫn không khỏi ngỡ ngàng bởi hiện ra trước mắt là quần thể ruộng bậc thang đẹp đến nao lòng. Mùa này, những tràn ruộng bậc thang đầy ắp nước phản chiếu ánh nắng lấp lánh như những tấm gương trời khổng lồ xếp tầng tầng, lớp lớp nối tiếp nhau dài vô tận. Những đường bờ ruộng mới được làm cỏ sạch sẽ và đắp đất mới uốn lượn mềm mại. Xen giữa những mảng sáng của ruộng nước chưa cấy là những mảng xanh của ruộng mạ non, mảng vàng của ruộng mới cày bừa tạo nên sự hòa sắc tuyệt vời. Trên từng thửa ruộng, dáng những nông dân chăm chỉ cày bừa, nhổ mạ, cấy lúa đổ bóng xuống mặt nước làm cho bức tranh thêm sinh động, đầy sức sống. Không ai biết thung lũng này có bao nhiêu thửa ruộng bậc thang, nhưng là kiệt tác của những nông dân bình dị. Qua hàng trăm năm, chỉ với cày, cuốc, với bàn tay lao động cần mẫn và khát khao cây lúa sẽ đem lại cuộc sống ấm no, những người dân các dân tộc Mông, Dao, Giáy ở các xã Tả Van, Hầu Thào, Lao Chải đã tạo nên quần thể ruộng bậc thang kỳ vĩ này. Họ đã bạt núi san đồi, đào mương dẫn nước, khai hoang mở ruộng để tạo ra những thửa ruộng uốn lượn quanh sườn núi như những bậc thang bắc lên tận đỉnh trời. Trong những thửa ruộng bậc thang đẹp nhất Sa Pa, thửa ruộng ở thôn Vù Lùng Sung (xã Trung Chải) có tới 121 bậc với trên 100 năm tuổi, được công nhận là ruộng bậc thang có nhiều bậc nhất. Ruộng bậc thang đẹp và kỳ vĩ bao nhiêu, càng chứng tỏ bàn tay tài hoa, khối óc sáng tạo trong lao động của nông dân vùng cao nơi đây. Vẻ đẹp ruộng bậc thang mùa nước đổ và mùa lúa chín đã thu hút hàng nghìn lượt khách trong nước và quốc tế đến với Sa Pa.
Mùa nước đổ năm nay, nhiều bạn trẻ đam mê “phượt” không chỉ tìm đến ngắm ruộng bậc thang Sa Pa, mà còn lên đường chinh phục những cung đường khác trên vùng cao Lào Cai. Với dân “phượt”, được trải nghiệm, khám phá những vùng đất mới là điều không gì thú vị bằng. Tôi gặp “phượt thủ” Vũ Ngọc Tuấn cùng những người bạn của anh ở Dền Sáng (Bát Xát). Trên điểm dừng chân dọc đường để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ruộng bậc thang, anh Tuấn chia sẻ: Nhóm mình đã đi qua Mường Khương, sang Bắc Hà, Si Ma Cai, rồi lên Sa Pa, tiếp tục vòng sang Bát Xát vì nghe nói ở đó phong cảnh rất thơ mộng, lại có ruộng bậc thang đẹp nổi tiếng không kém gì Sa Pa. Mình thấy ruộng bậc thang ở mỗi nơi lại có vẻ đẹp, đường nét riêng và cho mình những cảm xúc mới lạ. Ruộng bậc thangcủa người Mông, người Giáy Sa Pa chủ yếu nằm dưới lòng chảo rộng thênh thang. Ruộng bậc thang ở Bắc Hà, Si Ma Cai tuy không nhiều nhưng lại có vẻ đẹp của sự hùng vĩ vì thường nằm trên cheo leo sườn núi. Ruộng bậc thang ở Bát Xát lại có nhiều đường nét trùng điệp như vân tay, uốn lượn thật mềm mại. Đó đều là những tác phẩm điêu khắc vĩ đại trên đồi núi của đồng bào các dân tộc Lào Cai, cư dân Tây Bắc.
Mùa nước đổ trên ruộng bậc thang cũng là mùa được giới văn nghệ sĩ, nhất là các tay nhiếp ảnh mong đợi nhất trong năm. Phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nên thơ, vẻ đẹp của các tràn ruộng bậc thang mênh mông nước đã tạo ra những cảm xúc mới lạ, hút hồn các tín đồ nhiếp ảnh từ Nam ra Bắc đến với Lào Cai. Trên trang mạng xã hội Face book, đặc biệt là trang Face book của Câu lạc bộ Nhiếp ảnh trẻ Lào Cai từ đầu tháng 5 liên tục up lên các bức ảnh ruộng bậc thang đẹp do các thành viên mới sáng tác, khiến cư dân mạng trầm trồ bình luận. Trên vòng cung Bát Xát, tôi đã gặp nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh chuyên và không chuyên đang say mê tác nghiệp, ghi lại những khoảnh khắc đẹp nhất của ruộng bậc thang mùa nước đổ.

Ruộng bậc thang mùa nước đổ hấp dẫn các tay máy đến chụp ảnh.

Anh Trần Hậu, cán bộ văn hóa huyện Bát Xát, cũng là người đam mê nhiếp ảnh có mặt ở xã Sàng Ma Sáo để chụp ảnh, chia sẻ: Mình không thể kìm nén được cảm xúc trước vẻ đẹp của ruộng bậc thang nơi đây. Khi mặt trời mọc và khi những tia nắng cuối ngày hắt xuống mặt ruộng đầy nước, làm cho các đường nét, màu sắc trở nên long lanh tuyệt đẹp, giống như nét hoa văn thổ cẩm thêu trên trang phục đồng bào dân tộc thiểu số vậy…
Nói rồi anh Hậu chụp vài hình ảnh bằng điện thoại di động, “up” ngay lên trang cá nhân của mình để khoe với bạn bè. Chỉ vài phút sau đã có những cuộc điện thoại từ khắp nơi gọi đến chia sẻ niềm vui và nhờ anh chỉ đường lên các điểm có ruộng bậc thang đẹp ở Sàng Ma Sáo, Phìn Ngan, Ý Tý… để chụp ảnh. Anh Hậu nhiệt tình giới thiệu và vui vẻ nhận lời đưa các đoàn du khách lên vùng cao Bát Xát khám phá vẻ đẹp ruộng bậc thang đang vào mùa cày cấy.
Ruộng bậc thang không chỉ phản ánh tập quán canh tác độc đáo của đồng bào các dân tộc vùng cao Lào Cai mà còn mang đến cho nhân dân vùng cao những mùa vàng để cuộc sống thêm ấm no, hạnh phúc. Ngày nay, ruộng bậc thang Lào Cai đã trở thành một sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách bốn phương. Ngắm ruộng bậc thang vào mùa nước đổ, tôi lại thấy tự hào về mảnh đất Lào Cai tươi đẹp và thêm khâm phục ý chí, sự cần cù lao động của các dân tộc Lào Cai để tạo nên những kiệt tác vĩ đại không nơi nào có được.