Người Mông ở tỉnh Lào Cai với các nhóm Mông Hoa, Mông Đen, sinh sống tập trung tại nhiều địa phương như: Bắc Hà, Sa Pa, Mường Khương, Si Ma Cai, Bát Xát… vẫn duy trì nghề thủ công truyền thống như se lanh, dệt vải, nhuộm chàm, thêu thổ cẩm và đặc biệt là vẽ hoa văn bằng sáp ong trên nền vải lanh. Không chỉ là kỹ thuật tạo họa tiết độc đáo cho trang phục, vẽ sáp ong còn phản ánh thế giới quan và thẩm mỹ dân gian của người Mông, được gìn giữ và truyền dạy từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vẽ sáp ong là công đoạn đặc biệt đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và kỹ thuật điêu luyện. Quy trình này gồm nhiều bước chính: Chuẩn bị vải lanh thủ công, vải lanh được se và dệt từ cây lanh trồng tại địa phương. Sau khi giặt sạch, vải được phơi khô để sẵn sàng cho việc vẽ sáp; Đun sáp ong, sáp ong tự nhiên được làm nóng đến độ chảy đều. Trong suốt quá trình vẽ, người vẽ phải giữ sáp luôn ở nhiệt độ ổn định. Phụ nữ Mông dùng bút vẽ hoa văn bằng đồng là loại bút có đầu to nhỏ khác nhau, nhúng vào sáp rồi đưa lên mặt vải tạo hoa văn. Các họa tiết thường thấy gồm xoắn ốc, chấm tròn, cây cỏ, núi rừng… thể hiện sự gắn bó với thiên nhiên và niềm tin truyền thống; Nhuộm chàm, sau khi vẽ xong, vải được ngâm nhiều lần trong nước chàm. Phần có sáp không thấm màu sẽ nổi bật trên nền xanh đen đặc trưng; Tẩy sáp và hoàn thiện, vải được cho vào nước sôi để làm tan lớp sáp ong, để lại hoa văn trắng trên nền vải nhuộm. Sau đó vải được phơi khô, thêu chỉ màu và may thành trang phục truyền thống. Tại nhiều bản làng của người Mông ở Lào Cai, để truyền dạy cho các thế hệ sau, các bé gái từ 7–8 tuổi đã được bà và mẹ cầm tay chỉ dạy từng đường kim, nét vẽ. Đến tuổi trưởng thành, họ đã thuần thục kỹ thuật tạo hình hoa văn, thêu thùa và chế tác trang phục truyền thống, tất cả đều làm hoàn toàn bằng tay.
Nếu du khách khi đến với Sa Pa, Bắc Hà, Mường Khương hay Si Ma Cai để trải nghiệm văn hóa của đồng bào Mông thì đều có thể trực tiếp chiêm ngưỡng hoặc tham gia trải nghiệm các công đoạn làm vải lanh, vẽ sáp ong, thêu thổ cẩm cùng bà con người nơi đây. Những sản phẩm thổ cẩm mang hoa văn vẽ sáp ong không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn chứa đựng câu chuyện của núi rừng và con người Tây Bắc. Nếu đã đến Lào Cai – Tây Bắc, bạn nhớ sắp xếp thời gian khám phá và trải nghiệm nhé./.