Với diện tích tự nhiên 681 km², toàn huyện Bắc Hà hiện có trên 67.000 cư dân (tính đến năm 2020), trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 81,3%. Đây là nơi cộng cư của nhiều nhóm dân tộc, đông nhất là người Mông với hơn 31.000 người; tiếp đến là người Dao với trên 9.400 người; dân tộc Tày có hơn 6.800 người; dân tộc Nùng hơn 5.600 người; dân tộc Phù Lá khoảng 2.000 người và cộng đồng La Chí khoảng 600 người. Mỗi dân tộc đều sở hữu những giá trị văn hóa riêng, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu, góp phần giúp Bắc Hà trở thành một trong những điểm đến du lịch giàu bản sắc nhất của vùng Tây Bắc.
Tôn vinh và giới thiệu bề dày văn hóa ấy, phòng trưng bày diễn giải về các dân tộc thiểu số tại Bắc Hà được xây dựng như một không gian văn hóa đặc biệt, kết nối du khách với đời sống, phong tục và truyền thống của cộng đồng bản địa. Đây là nơi lưu lại những câu chuyện về lịch sử hình thành, sự gắn bó của con người với vùng đất, và những giá trị văn hóa được truyền qua nhiều thế hệ.
Không gian trưng bày giới thiệu đầy đủ các nhóm dân tộc chủ yếu của Bắc Hà như Mông, Dao, Tày, Nùng, Phù Lá, La Chí… thông qua hệ thống hình ảnh, hiện vật và mô hình trực quan. Mỗi khu trưng bày được thiết kế như một “mạch kể chuyện”, giúp người xem cảm nhận rõ nét bản sắc từng tộc người. Khu giới thiệu về các dân tộc thiểu số tại Bắc Hà được thiết kế như một không gian văn hóa tổng hòa, tái hiện đời sống lao động, sinh hoạt và những giá trị truyền thống đặc trưng của cộng đồng trên cao nguyên trắng. Thông qua hệ thống hiện vật, mô hình và tư liệu trực quan, khu trưng bày mang đến cái nhìn sinh động về nông nghiệp miền núi – nền tảng quan trọng trong đời sống của đồng bào. Các loại nông sản tiêu biểu như ngô, lúa, ớt, bí…hay những loại dược liệu quý của vùng cao được trưng bày bên cạnh những nông cụ gắn bó với đời sống lao động của đồng bào qua nhiều thế hệ. Những chiếc cày bừa bằng gỗ mang dấu vết của đất nương rẫy, gợi nhớ nhịp điệu canh tác trên các sườn đồi. Gùi tre đan là vật dụng vận chuyển quen thuộc của người vùng cao, đồng hành cùng họ từ nương ngô, ruộng lúa cho tới những phiên chợ cuối tuần. Cối xay ngô và cối đá gĩa bánh dày là hình ảnh quen thuộc trong quá trình chế biến lương thực của cư dân bản địa. – nơi những hạt ngô vàng, hạt lúa nếp được chế biến thành nguồn lương thực nuôi dưỡng cả cộng đồng. Đặc biệt, yên ngựa vùng cao gợi về hình ảnh những chuyến đi qua núi đồi, nơi con ngựa không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là người bạn gắn bó trong lao động và sinh hoạt.
Mỗi hiện vật trong không gian ấy đều mang theo dấu ấn của thời gian: sự khéo léo của đôi tay, sự sáng tạo trong thích ứng với địa hình khắc nghiệt, và cả kho tri thức bản địa được truyền từ đời này sang đời khác. Chúng không đơn thuần là công cụ, mà còn là minh chứng cho mối quan hệ hài hòa, bền vững giữa con người và núi rừng Bắc Hà – nơi thiên nhiên và văn hóa hòa quyện để tạo nên bản sắc riêng của cao nguyên trắng.
Bên cạnh đó, không gian trưng bày còn tái hiện các trò chơi dân gian quen thuộc trong những mùa lễ hội, như ném pao, kéo co, đánh yến, ném còn, đẩy gậy… những sinh hoạt vui tươi phản ánh đời sống tinh thần phong phú và tinh thần gắn kết cộng đồng. Sự kết hợp giữa hình ảnh, hiện vật và màn hình trình chiếu giúp du khách cảm nhận rõ nhịp sống vùng cao, từ lao động sản xuất đến những khoảnh khắc hội hè rộn ràng.
Với cách diễn giải cô đọng, dễ tiếp cận, khu trưng bày mang đến bức tranh chung về văn hóa các dân tộc Bắc Hà, làm nổi bật nét dung dị mà giàu bản sắc, góp phần tôn vinh giá trị di sản và tạo điểm nhấn hấp dẫn trong hành trình khám phá cao nguyên trắng. Điểm nổi bật của phòng trưng bày là cách trình bày theo hướng tương tác: kết hợp giữa mô hình, hiện vật, ảnh tư liệu và bảng diễn giải giúp du khách dễ dàng tiếp cận. Phòng trưng bày không chỉ đơn thuần là nơi lưu giữ di sản, mà còn là không gian giáo dục, nơi thế hệ trẻ và du khách tìm hiểu về cội nguồn văn hóa, góp phần nâng cao ý thức bảo tồn.
Ngày nay, khi Bắc Hà đang phát triển mạnh du lịch văn hóa – sinh thái, phòng trưng bày diễn giải các dân tộc thiểu số trở thành điểm dừng chân quan trọng trong hành trình khám phá vùng cao. Tại đây, du khách có thể hiểu hơn về lịch sử, văn hóa và đời sống của cộng đồng các dân tộc trước khi trải nghiệm thực tế ở các bản làng, lễ hội hay chợ phiên.
Với ý nghĩa lưu giữ – kết nối – lan tỏa, phòng trưng bày là minh chứng sống động cho giá trị văn hóa phong phú của Bắc Hà, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương đến gần hơn với bạn bè trong nước và quốc tế. Đây là không gian không thể bỏ qua đối với những ai yêu văn hóa dân tộc và mong muốn cảm nhận chiều sâu bản sắc vùng cao.