Được biết, ngành du lịch Việt Nam lấy ngày 9/7/1960 là ngày thành lập ngành. Vậy mà, có một vùng đất xa xôi tận miền biên viễn phía bắc lại có lịch sử phát triển du lịch lâu hơn thế rất nhiều. Du lịch Sa Pa đã được manh nha hình thành từ những năm đầu của thế kỷ 20. Đến năm 2023, du lịch Sa Pa đã có lịch sử hình thành 120 năm và không chỉ thế, Sa Pa hôm nay với cảnh sắc hùng vỹ dưới cái nắng, cái gió, giữa mây ngàn, sương núi, cùng nền văn hóa đa sắc đậm đà của những dân tộc vùng cao đang hướng tới một hình hài sống động, hiện đại mà vẫn nguyên bản sắc: Sa Pa – Một khu du lịch quốc gia mang tầm quốc tế!

Điểm nhanh thời gian, kể từ năm 1903 Sa Pa được phát hiện, sau đó năm 1909 Công sứ Lào Cai đề xuất xây dựng khu nghĩ dưỡng ở Sa Pa. Năm 1927, có 51 du khách đến Sa Pa, 1928 đón 158 du khách, những năm 1938-1939 có đến 3000 du khách đến Sa Pa. Ngày 9-3-1944, Thống sứ Bắc Kỳ ký nghị định giải thể châu Thủy Vỹ thành lập châu Sa Pa gồm 3 xã Hướng Vinh, Mường Hoa, Sa Pa và phố Xuân Viên. Cao trạm Sa Pa trở thành trung tâm châu lỵ mới. Đến những năm 1940, Sa Pa đã có những đầu tư kiến tạo và phát triển khá nhanh chóng, được quy hoạch bài bản, thống nhất, bao gồm trụ sở của các cơ quan cai trị như Dinh Chánh sứ Lào Cai và Dinh Thống sứ Bắc Kỳ, khu điều dưỡng quân đội, các khách sạn, biệt thự tư nhân, nhà thờ và cả một loạt các dịch vụ giúp vận hành khu nghỉ mát. Năm 2023, Sa Pa đã vươn mình từ trạm dừng chân, trạm nghỉ dưỡng trở thành khu nghỉ dưỡng nổi tiếng ở Việt Nam. Chúng ta cùng nhìn lại những năm tháng lịch sử của du lịch Sa Pa 120 năm qua những tổng hợp dưới đây:

Khởi đầu của du lịch Sa Pa

Mùa đông năm 1903, quân đội Pháp cử đoàn khảo sát trắc địa khu vực rừng núi Tây Bắc Việt Nam, khi đi qua địa phận tỉnh Lào Cai và nghỉ chân tại cao nguyên Lồ Súi Tổng để chuẩn bị vượt đèo Ô Quý Hồ (sang Lai Châu), đoàn khảo sát đã bất ngờ khám phá ra vùng núi non hùng vỹ dưới chân dãy núi Hoàng Liên, nơi có khí hậu đặc biệt và các dân tộc bản địa. Sau khi Đoàn khảo sát khi hoàn thành chuyến công tác đã báo cáo về địa danh đặc biệt này. Với phát hiện ấy, địa danh này đã thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu về địa lý, khí hậu Pháp, đồng thời quân đội Pháp tiếp tục cử các đoàn công tác đến khảo sát kỹ lưỡng về cao nguyên Lồ Súi Tổng, trong đó đại úy Sherdlin và trung sĩ Denis đã hai lần leo lên đỉnh Phan Si Păng để xác định các dấu mốc và các điểm chuẩn. Đến năm 1905, người Pháp đã hoàn thiện bản vẽ về cao nguyên Lồ Súi Tổng và xác định đỉnh cao Phan Si Păng (3.143m). Những kết quả nghiên cứu ban đầu mặc dù mới chỉ dừng lại ở cấp độ nhỏ, báo cáo chưa đầy đủ nhưng với khí hậu mát mẻ và vẻ đẹp của thiên nhiên vùng đất này đã bắt đầu thu hút nhiều người biết tới như một vùng đất nghỉ dưỡng tiềm năng. Sau này, những quân nhân và viên chức dân sự người châu Âu sống ở Lao Kay (Lào Cai ngày nay) - vốn rất nóng với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, bắt đầu lựa chọn những căn nhà ở làng Lồ Súi Tổng để dừng chân nghỉ ngơi trên cung đường Bình Lư - Phong Thổ - Sa Pa. Dần dần, người ta truyền bá nhau về một trạm dừng chân nghỉ dưỡng lý tưởng, cảnh quan hùng vỹ, khí hậu mát mẻ vào mùa hè khác biệt hoàn toàn với cái nóng của Lao Kay trên cao nguyên Lồ Súi Tổng. Tuy nhiên, trong suốt thập niên sau đó, người Pháp chưa quá quan tâm đến Sa Pa, họ đang đặt mục tiêu đến Vân Nam (Trung Quốc). Vì vậy, Sa Pa chỉ dừng lại ở hình hài một trạm nghỉ dưỡng nhỏ trên vùng núi Hoàng Liên.

(còn tiếp)